Thế hệ ông bà, cha mẹ tôi khi diễn tả cái gì “không giới hạn” thường nói là “Líp ba ga luôn!”. Thí dụ nhậu xỉn, nhậu bung nóc, mát trời ông địa thì kêu là “Nhậu líp ba ga” , mua sắm tràn trề, đụng gì mua nấy kêu là “Mua líp ba ga”.
Trở về cội nguộn 1 tí…
“Líp ba ga” là phiên âm của tiếng Pháp “libre bagage”, trong đó “libre” có nghĩa là miễn phí, tự do và “bagage” có nghĩa là hành lý. Thuật ngữ này có liên quan tới xe đò Lục Tỉnh thời xưa.
Như chúng ta biết người Nam Kỳ xổ tiếng Pháp rất nhiều. Ông tài kế kêu là Sốp phơ (chauffeur), sốp phơ ôm cái bánh lái kêu là ôm vô lăng (volant).
Trên xe có anh lơ xe. Lơ xe từ tiếng Pháp là Contrôleur là “người soát vé”. Người Nam Kỳ nhớ chữ leur và biến thành “lơ xe” tức là người phụ xe đò. Khi khách lên xe, anh lơ sẽ dộng vô thành xe rồi hô lớn : “Bà con cô bác ngồi ngay ngắn, xe chuẩn bị đề pa.” Đề pa tiếng Pháp là départ có nghĩa là khởi hành, rồ máy xe chạy.
Vậy “Líp ba ga” là gì?…
Nó là thuật ngữ ám chỉ đi xe đò mà mang vác hành lý cồng kềnh, xe đò chở hàng chất đầy mui.
Xe đò Lục Tỉnh một thời vừa chở khách vừa chở hàng hóa, chở luôn gà vịt, xe cộ, hình ảnh chất đầy mui xe là một minh chứng.
Những ai học ở Sài Gòn, mỗi tuần leo xe đò, cái xe đạp chất trên nóc xe, khi tới bến xe thì bà chủ xe tính thêm 2000 đồng tiền “ba ga” (bagage) chiếc xe đạp, bả đứng chờ sẵn ngay cái chổ lên xuống, miệng tía lia : “Cho con tiền baga mỗi xe 2000 đồng đi !”.
Người Nam Kỳ còn xài chữ “ba ga” trong chiếc xe đạp, cái yên xe kêu là ba ga, chính xác là “porte bagages”, kêu riết thành ba ga là yên xe. Còn kêu bồ thì vầy : “Em leo lên ba ga anh chở về!”
Líp ba ga thành một từ xài khắp xã hội Miền Nam, có ý chỉ hành động xả láng, tự do. Hôm nay vợ về ngoại, vậy là ông chồng tha hồ ngủ líp ba ga, ăn líp ba ga và nhậu líp ba ga…
